PARABENY - konserwanty w kosmetykach. Co należy o nich wiedzieć?

Metyloparaben, propyloparaben …Brzmi znajomo? Te substancje na pewno kojarzysz z wieczka swojego kremu do twarzy. Parabeny znajdują się w większości kosmetyków, leków i produktów spożywczych, ale wciąż cieszą się złą sławą. Dowiedz się, komu i dlaczego te związki chemiczne mogą szkodzić. Odpowiadamy na pytanie, które parabeny są rakotwórcze, a które dobre dla zdrowia.

Spis treści

1. Czy parabeny są szkodliwe?
2. Jak rozpoznać złe parabeny?
3. Gdzie znajdują się parabeny?
4. Jak unikać parabenów?
5. Inne konserwanty używane w kosmetyce i farmacji:

Parabeny - z punktu widzenia chemika są to estry kwasu p­hydroksybenzoesowego, wśród których wyróżnia się parabeny o różnych grupach alkilowych - metyloparabeny, etyloparabeny, propyloparabeny, butyloparabeny, heptyloparabeny i benzyloparabeny. Prościej mówiąc, parabeny to substancje chemiczne używane w przemyśle kosmetyczny, farmaceutycznym i spożywczym, będące konserwantami chroniącymi artykuły przed pleśnią czy drobnoustrojami. Ceni się je nie tylko za właściwości konserwujące, które pozwalają utrzymać świeżość nawet o kilkanaście miesięcy dłużej, ale również za brak ingerencji w produkt. Parabeny nie zmieniają cech kosmetyków czy żywności, dzięki czemu kolor, zapach i gęstość pozostają w naturalnej formie. Stosuje się je od lat 40 XX wieku, jednak od końca lat 90 cieszą się złą sławą.

Czy parabeny są szkodliwe?

Dzięki nieustannym kontrowersjom parabeny są jedną z najdokładniej przebadanych grup konserwantów, jednak wątpliwości co do bezpieczeństwa ich stosowania nie zostały rozwiane. Wszystko zaczęło się od zdarzenia, które miało miejsce w 2004 roku. W czasie badań toksykologicznych u pacjentek z rakiem piersi wykryto parabeny w czystej formie, które musiały przedostać się do organizmu np. przez skórę kobiet.

Składniki kosmetyków są znakomitą pożywką dla drobnoustrojów (bakterii, wirusów, grzybów), które łatwo wprowadzić dłonią, np. do kremu w słoiczku.

Substancjom zarzuca się również działanie imitujące estrogeny (hormony płciowe), które obniżają płodność u mężczyzn. To właśnie dlatego od roku 2005 koncerny kosmetyczne starały się wprowadzić na rynek produkty oczyszczone z parabenów, często oznaczone nawet znaczkiem „bez parabenów”. W konsekwencji po prostu zostały zastąpione przez inne konserwanty, których przeciętny konsument nie potrafi rozpoznać. Od tego czasu ryzyko stosowania parabenów i ich wpływ na zdrowie człowieka są oficjalnie badane przez Komisję Europejską.

Jak rozpoznać złe parabeny?

Kiedyś parabeny wrzucało się do jednego worka, ale jedne z najnowszych badań przeprowadzonych na początku 2011 roku dowiodły, że nie wszystkie parabeny muszą być szkodliwe. Propyloparaben i butyloparaben mogą być niebezpieczne dla zdrowia w stężeniu używanym dotychczas. Stężenie zmniejszone dwukrotnie - do 0,19% nie jest szkodliwe i może być nadal stosowane w kosmetykach, lekach czy produktach spożywczych. Z kolei metyloparaben oraz etyloparaben były i są uznane za nieszkodliwe. Bez werdyktu pozostają bardziej skomplikowane związki, czyli parabeny z rozgałęzionymi łańcuchami chemicznymi, np. izobutyloparaben.

Gdzie znajdują się parabeny?

Parabeny znajdują się we wszystkich artykułach narażonych na szybkie gnicie i łatwe przedostanie się bakterii oraz tam, gdzie produkt ma służyć konsumentowi dłużej. W pierwszym przypadku będzie to większość kosmetyków „mokrych”, czyli kremów do twarzy, balsamów do ciała, olejków, toników, pomadek, błyszczyków. Do drugiej grupy zaliczają się np. pudry i podkłady, które zużywa się czasem nawet w przeciągu roku. Parabeny znajdują się też w składzie większości dezodorantów i perfum.

Jak unikać parabenów?

Najczęściej w kosmetykach znajdują się metyloparaben i propyloparaben, z czego ten pierwszy, jak wspomnieliśmy wyżej, jest bezpieczny dla zdrowia. Każdego, kto postanowi całkowicie zrezygnować z parabenów czeka nie lada wyzwanie. Większość kosmetyków leżących na sklepowych półkach ma w swoim składzie przynajmniej jeden paraben. Trochę łatwiej będzie z dermokosmetykami, które często są dostosowane do skóry alergicznej i wrażliwej.

Produktów wolnych od parabenów, a jednocześnie sprawdzonych, można też szukać wśród ekokosmetyków i kosmetyków naturalnych typu bio. Najnowszym rozwiązaniem są kremy z lodówki, które dzięki krótkiej dacie ważności (zaledwie kilka miesięcy) nie mają w swoim składzie substancji konserwujących. Z kolei toniki do twarzy da się zastąpić rumiankiem, ogórkiem lub wodą różaną, a olejki do włosów olejami roślinnymi.

Inne konserwanty używane w kosmetyce i farmacji:

• alkohole,
• pochodne kwasów karboksylowych, aldehydów, fenoli, guanidyny, soli amoniowych,
• organiczne połączenia rtęci,
• związki heterocykliczne,
• siarczyny i wodorosiarczyny,
• jodan sodu.

Katarzyna Zielińska