Wosk pszczeli - właściwości i zastosowanie

Wosk pszczeli to jedna z niezwykłych substancji produkowanych przez pszczoły. Od wieków ludzie wykorzystują go do wyrobu świec, wosk pszczeli ma też szereg właściwości leczniczych, dlatego jest popularnym składnikiem maści, kremów i balsamów. Przy jakich dolegliwościach możemy go zastosować?

Wosk pszczeli jest wydzieliną gruczołów woskowych pszczół. Pszczoły wykorzystują go do tworzenia plastrów miodu, a te są im niezbędne do gromadzenia zapasów miodu i pierzgi, a także wychowania czerwi. Dodatkowo jest im potrzebny do naprawiania wszelkich uszkodzeń i zasklepiania komórek wypełnionych miodem.

Wosk pszczeli ma zwartą, lekko tłustą konsystencję, topi się w temperaturze 62-72 stopni C. Jego barwa jest zmienna - od jasnożółtej do ciemnobrązowej. Ze względu na kolor wosk pszczeli dzieli się na biały oraz żółty. Ma miły zapach zbliżony do miodu i kitu pszczelego.

Spis treści

1. Jak powstaje wosk pszczeli?
2. Naturalny wosk pszczeli - jak go rozpoznać?
3. Wosk pszczeli - co zawiera?
4. Wosk pszczeli - właściwości i zastosowanie
5. Wosk pszczeli - do czego jeszcze jest wykorzystywany?
6. Wosk pszczeli - czy można jeść?

Jak powstaje wosk pszczeli?

Wosk pszczeli produkują pszczoły robotnice, i to te młode, zwykle 14-dniowe. Gruczoły woskowe znajdują się na spodniej części odwłoka pszczół. Wosk powstaje w komórkach ciała tłuszczowego oraz w kanalikach i odpowiadają za niego procesy chemiczne, które nie zostały jeszcze do końca poznane przez człowieka.

Proces wytwarzania wosku wygląda bardzo spektakularnie, robotnice skupiają się bowiem w większych grupach, łącząc się ze sobą odnóżami, i tworzą w ten sposób długie łańcuchy. Dzięki temu temperatura ich odwłoków podnosi się o kilka stopni i są one w stanie wytworzyć wosk. Po zakończonym procesie wszystkie robotnice przelatują w miejsce wytwarzania plastra miodu. Tam przenoszą wydzielinę z gruczołów do otworu gębowego i za pomocą żuwaczek formują płatki wosku. Im pszczoły stają się starsze, ich gruczoły woskowe zanikają.

Co ciekawe, ilość wosku produkowanego przez pszczołę zależy od rejonu świata, gatunku pszczoły oraz jej wieku.

Naturalny wosk pszczeli - jak go rozpoznać?

Bywa, że wosk pszczeli jest podrabiany. Dodaje się do niego na przykład tłuszcze zwierzęce, stearynę, cerezynę, żywicę lub parafinę. Jak rozpoznać ten prawdziwy? Można to sprawdzić jedynie organoleptycznie: poprzez rozciąganie, ugniatanie, wąchanie, rozrywanie i próbowanie, ale może to zrobić osoba, która ma już w tym wprawę.

Naturalny wosk pszczeli jest raczej neutralny w smaku i nie klei się do zębów. Oto przykłady, jak może się zachowywać podrobiony wosk:

• po dodaniu nafty lub terpentyny wosk ma specyficzny smak
• po dodaniu parafiny przy ugniataniu zmieni kolor na porcelanowobiały, a przy pocieraniu robi się gładki i błyszczący
• po dodaniu żywicy wosk staje się bardzo lepki
• po dodaniu łoju zwierzęcego wosk wydziela podczas topnienia nieprzyjemny zapach

Wosk pszczeli - co zawiera?

Wosk pszczeli jest naturalnym lekiem znanym już od tysięcy lat. Stosowano go już w starożytnym Egipcie i za czasów Arystotelesa. Wosk pszczeli zawiera związki dobroczynne dla zdrowia i urody człowieka, m.in.

• beta-karoten,
• flawonoidy,
• skwalen,
• chryzynę,
• witaminę A,
• kwas masłowy,
• alkohole
• kwasy tłuszczowe.

Wosk pszczeli - właściwości i zastosowanie

Do celów leczniczych wykorzystuje się głównie wosk żółty (Cera flava) powstający z plastrów, które nie zostały jeszcze zasiedlone przez czerwie.

Dzięki zawartości alkoholi i kwasów tłuszczowych wosk ma działanie bakteriobójcze, natłuszczające i ochronne, przez co zapobiega przesuszaniu się naskórka. Skóra zwilżona woskiem jest gładka, miękka i lśniąca, dlatego wosk dodaje się chętnie do maści, kremów, czopków, cieni do powiek, balsamów, podkładów i plastrów do depilacji.

Z racji swoich właściwości wosk poleca się na następujące dolegliwości:

• choroby skóry,
• czyraki,
• reumatyzm (w formie okładów),
• trądzik,
• łuszczyca,
• pieluszkowego zapalenia skóry,
• oparzenia słoneczne,
• świąd i rany (w formie opatrunków i maści),
• zapalenie zatok,
• rumień (w formie mazideł),
• hemoroidy (w formie mazideł),
• zapaleniu błon śluzowych gardła, nosa i jamy ustnej,
• katar sienny i astma oskrzelowa.

Wosk pszczeli - do czego jeszcze jest wykorzystywany?

Wosk pszczeli od wieków był wykorzystywany do wytwarzania świec na dworach i w kościołach. Świece z wosku nadal są dostępne w sprzedaży, kosztują jednak nieco więcej niż ich parafinowe odpowiedniki. W trakcie palenia wydzielają bardzo przyjemny zapach.

Wosk stosuje się też chętnie w pasiekach do wytwarzania miodu - buduje się z niego tzw. węzy pszczele, czyli szablony w ramkach z wytłoczonymi kształtami plastra. 

Przemysł chemiczny produkuje pasty do podłóg i nabłyszczacze z dodatkiem wosku, a spożywczy używa go do wytwarzania folii, którymi owija się np. sery pleśniowe, glazurowania owoców, a także konserwowania żywności. Jest też składnikiem farb, kredek świecowych, klejów i gum do żucia.

Wosk pszczeli - czy można jeść?

Wosk pszczeli jest uznawany za produkt nieszkodliwy dla zdrowia, który można bezpiecznie spożywać, gdyż jest dla nas niestrawny i nasz organizm w pełni go wydala. Jest on nawet oznaczony na etykietach symbolem E901. Jednak brakuje dokładnych badań, co by się stało, gdyby człowiek spożył duże ilości wosku pszczelego - wtedy może się okazać szkodliwy, zwłaszcza dla osób uczulonych na produkty pszczele.

Czytaj też:

• Apiterapia, czyli leczenie miodem - na czym polega?
• Pyłek kwiatowy - wartościowy produkt pszczeli

Zobacz galerię 6 zdjęć