Tlenek cynku: właściwości i zastosowanie. Tlenek cynku w kosmetyce

Tlenek cynku to minerał powszechnie stosowany w kosmetyce, lecznictwie oraz przemyśle. Tlenek cynku znany i wykorzystywany był już tysiące lat temu – chociażby jako maść cynkowa, którą do dziś z powodzeniem stosuje się na trądzik, ale i na wiele innych zmian skórnych. Charakterystyczne białe, gęste kremy i zasypki do niemowlęcej pupy zawierają właśnie tlenek cynku. Gdzie jeszcze znajdziemy tę substancję i jakie dokładnie ma właściwości i zastosowanie tlenek cynku, także w kosmetyce?

Spis treści

1. Czym jest cynk?
2. Właściwości tlenku cynku
3. Zastosowanie tlenku cynku
4. Szkodliwość tlenku cynku

Tlenek cynku (ZnO) znajdziemy w składzie wielu kosmetyków, a także leków. Tlenek cynku to substancja otrzymywana w wyniku prażenia siarczku cynku (ZnS) lub węglanu cynku (ZnCO3) w obecności powietrza. Ma postać białego, bezwonnego proszku o delikatnej fakturze.

O właściwościach tlenku cynku wiedziano już w starożytności. Na przykład znana nam doskonale maść cynkowa używana była do opatrywania ran i owrzodzeń już 5 tys. lat temu w Egipcie.

Dziś tlenek cynku, ze względu na swoje właściwości, jest bardzo popularnym składnikiem wielu kosmetyków i preparatów leczniczych – ale nie tylko. Pojawia się w tworzywach sztucznych, farbach i lakierach. W 1779 r. zaczęto używać go jako pigmentu, a w pierwszej połowie XIX w. jako "biel chińska" stosowany był w gwaszu, a następnie w farbach olejnych.

Substancja ta sprawdza się także w ceramice oraz jako wypełniacz i stabilizator gumy i kauczuku, w produkcji mas izolacyjnych czy środków do impregnacji drewna. Tlenek cynku znalazł zastosowanie nawet w kryminalistyce – dzięki niemu można pobrać odciski palców z miejsca przestępstwa.

Czytaj też: Właściwości i zastosowanie glinki kosmetycznej

Czym jest cynk?

Zanim przejdziemy do charakterystyki tlenku cynku, warto ogólnie wspomnieć o samym cynku. Cynk to pierwiastek, który pełni w organizmie niezwykle ważną rolę. Uczestniczy w syntezie enzymów, bierze udział w produkcji hormonów i jest niezbędny w przemianie białek i kwasów nukleinowych.

Jest bardzo silnym przeciwutleniaczem, opóźnia procesy starzenia, poprawia metabolizm kolagenu, regeneruje skórę, paznokcie i włosy. Z kolei niedobór cynku może być przyczyną takich zmian jak łojotok, trądzik, owrzodzenia, stany zapalne skóry, wypadanie włosów, łamliwość paznokci, ale także zaburzenia koncentracji, smaku, łaknienia, spadek odporności, oporne gojenie się ran, wzrost ciśnienia tętniczego, tzw. kurzą ślepotę, zaburzenia wzrostu u dzieci czy łysienie plackowate.

Cynk w kosmetyce występuje w kilku postaciach, a każda z nich ma nieco inne wiodące właściwości, i tak:

• siarczan cynku (ZnSO4) – działanie przeciwtrądzikowe, ściągające;
• węglan cynku (ZnCO3) – działanie ogólnie ochronne na skórę;
• tlenek cynku (ZnoO) – działanie ochronne, regeneracyjne, wysuszające, lekko antybakteryjne, ściągające, przeciwzapalne, oczyszczające;
• undecylenian cynku, pirytionian cynku – działanie przeciwgrzybicze i przeciwłupieżowe.

Czytaj też: Zalety kosmetyków wegetariańskich

Właściwości tlenku cynku

Preparaty z tlenkiem cynku – maści, kremy, zasypki – regulują funkcje wydzielnicze skóry redukując ilość wytworzonego sebum. Ponadto ułatwiają oczyszczanie skóry z nagromadzonego łoju, złuszczają ją, przywracają jej naturalne pH, łagodzą stany zapalne, zmniejszają skłonność do powstawania zaskórników. Przyśpieszają także regenerację uszkodzonych tkanek, redukują krostki.

Właściwości te sprawdzają się w przypadku:

• drobnych uszkodzeń skóry,
• oparzeń,
• trądziku młodzieńczego,
• pieluszkowego zapalenia skóry,
• zapalenia skóry wywołanego przez sumaka.

Tlenek cynku jest także filtrem UV – tzw. filtrem mineralnym – i znaleźć go możemy w składzie kremów do opalania. Ma on zdolność blokowania niemal całego spektrum promieniowania UV, na zasadzie "odbijania" promieni słonecznych, dlatego najbardziej polecany jest małym dzieciom i osobom o bardzo wrażliwej skórze. Ponadto tlenek cynku zwalcza wolne rodniki i działa na skórę regenerująco.

Kremy na bazie tlenku cynku charakteryzują się tym, że są bardzo gęste i dość trudno – w porównaniu do kremów z filtrem chemicznym – wsmarowuje się je w skórę. Pozostawiają na niej charakterystyczny, białawy film, przez co skóra wydaje się jaśniejsza, a to nie każdemu musi odpowiadać.

Warto jednak zwrócić uwagę na to, że podczas gdy kremy z chemicznym filtrem przeciwsłonecznym mogą wywoływać uczulenia i podrażnienia, kremy z filtrem mineralnym są bezpieczne, nie wywołują alergii.

Są też bardziej skuteczne – tlenek cynku nie ulega degradacji pod wpływem słońca tak, jak filtry chemiczne. Ale – jak wszędzie – trzeba tu zachować umiar. Jeśli będziemy nakładać kolejne, grube warstwy kosmetyku i wylegiwać się na plaży przez cały dzień, nawet najbezpieczniejszy krem może nam zaszkodzić.

Czytaj też: Czym się różnią kosmetyki mineralne od tradycyjnych?

Zastosowanie tlenku cynku

Tlenek cynku w kosmetykach kolorowych

Tlenek cynku stosowany jest także w kosmetykach kolorowych, np. jako pigment. Występuje w składzie coraz bardziej popularnych naturalnych kosmetyków mineralnych. Posiada właściwości bielące, matujące i kryjące, zwiększa krycie i przyczepność, dlatego sprawdza się jako składnik pudrów, podkładów, cieni do powiek i różów.

Co ciekawe, w sklepach internetowych z kosmetykami naturalnymi znajdziemy tlenek cynku w czystej postaci. Wykorzystuje się go jako składnik kosmetyku, który możemy wykonać sami, według podanej receptury.

Tlenek cynku w lecznictwie

Tlenek cynku w preparatach leczniczych występuje rzadko, ale znajdziemy go np. w tabletkach uzupełniających dietę w różne minerały, w tym cynk, suplementach diety na poprawę widzenia, w czopkach przeciw hemoroidom, w doustnych preparatach mających poprawić kondycję włosów, skóry i paznokci, talkach do stóp, a nawet w tabletkach dla panów wspomagających erekcję.

Jednak trzeba zaznaczyć, że stosowany wewnętrznie tlenek cynku nie jest dobrze przyswajany przez organizm – jedynie w kilku procentach. O wiele lepiej sprawdzają się tu takie postaci cynku, jak cytrynian, glukonian, diglicynian, octan, czy maślan.

Natomiast w stomatologii tlenek cynku jest bardzo skuteczną substancją stosowaną w tzw. opatrunkach, czyli wypełnieniach czasowych. Miesza się go z eugenolem (płynem) i przybiera wtedy postać plasteliny. Czasem, gdy ubytek jest bardzo głęboki i lekarz chce uniknąć leczenia kanałowego, zakłada takie wypełnienie. Tlenek cynku może cofnąć procesy próchnicowe.

Szkodliwość tlenku cynku

Tlenek cynku generalnie uchodzi za substancję nieszkodliwą. Są jednak sytuacje, w których może stać się niebezpieczna. Dotyczy np. osób, które na co dzień pracują przy wyrobie farb, lakierów i tworzyw sztucznych, do produkcji których wykorzystywany jest tlenek cynku.

Zbyt duże jego stężenie we wdychanym dymie może powodować tzw. gorączkę cynkową. Jeśli chodzi o jego zastosowanie w kosmetologii, to znajduje się on na liście barwników dozwolonych do stosowania w produktach kosmetycznych i określany jest w wykazie składników na opakowaniu kosmetyków jako numer Color Index (CI) 77947.

Jednak, jak we wszystkim, należy zachować umiar. Jeśli będziemy aplikować na skórę ogromne ilości kosmetyków, w końcu nam to zaszkodzi. W zatruciu cynkiem – ostrym – pojawiają się:

• osłabienie organizmu,
• zmęczenie,
• gorączka,
• nudności,
• wymioty,
• zawroty głowy,
• dreszcze,
• owrzodzenia,
• zgaga,
• zmiany w śluzówce jamy ustnej,
• niedokrwistość.

Do objawów przewlekłego zatrucia cynkiem należą:

• zaburzenia trawienia,
• bóle w klatce piersiowej,
• omdlenia,
• duszności,
• zaburzenia pracy wątroby,
• żółtaczka.

O autorze

Marta Uler

Dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, urodowej i psychologicznej. Z wykształcenia również dietoterapeutka. Jej zainteresowania to medycyna, ziołolecznictwo, joga, kuchnia wegetariańska i koty. Jestem mamą dwóch chłopców - 10-letniego i 6-miesięcznego.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Marta Uler