Pot i nadmierne pocenie - jak z nim walczyć?
Choć pocenie się to naturalna reakcja ciała, u wielu osób przebiega zbyt intensywnie. Co robić, gdy pot stale zalewa oczy i pozostają po nim potówki? Dobry dezodorant, botoks to nie jedyne sposoby walki z nadmiernym poceniem i jego konsekwencjami.
Spis treści
- Pot potowi nierówny
- Wydzielanie potu potęguje zła dieta
- Gdy wydzielanie potu ma podłoże psychiczne
- Dezodorant, antyperspirant i botoks na nadmierne pocenie
- Liczba gruczołów ekrynowych
- Profesjonalne zabiegi zmniejszające potliwość
- Uciążliwe potówki
- Pamiętaj, że trzeba dużo pić
Wilgotne dłonie i zroszone czoło to znak, że organizm, poprzez pocenie, próbuje uporać się z upałem. Pot jest bowiem najważniejszy w naszym naturalnym systemem chłodzenia. Ludzkie ciało stale wytwarza ciepło, wiąże się to z procesami przemiany materii. Gdy np. na skutek upału lub wysiłku fizycznego jego temperatura znacznie wzrasta, organizm stara się bronić przed przegrzaniem, oddając ciepło otoczeniu.
Naczynia krwionośne rozszerzają się, dzięki czemu więcej krwi dociera pod powierzchnię skóry, gdzie ulega schłodzeniu. Jeśli to nie wystarcza, zaczynamy wydzielać pot. Pot jest wytwarzany przez gruczoły potowe znajdujące się głęboko w skórze właściwej, a wypływa na powierzchnię przez małe kanaliki. Parując, pot odbiera ciepło skórze i przepływającej pod nią krwi.
Parujący pot przekazuje otoczeniu 25 proc. ciepła.
Pot potowi nierówny
Człowiek jest wyposażony w ok. 2 mln gruczołów potowych. Najwięcej jest ich pod pachami, na wewnętrznych stronach stóp i dłoni, na czole i piersiach. Wyróżniamy 2 rodzaje gruczołów wytwarzających pot:
- Gruczoły ekrynowe - są rozmieszczone na całym ciele, najwięcej znajduje się ich pod pachami, na stopach i dłoniach. Służą termoregulacji oraz wydalaniu produktów przemiany materii. Wydzielanie przez nie potu nasila się, gdy temperatura otoczenia wzrasta powyżej 30 st. C albo w przypadku przegrzania organizmu. Na ich funkcjonowanie ma też wpływ praca ośrodkowego układu nerwowego. Stąd tzw. pocenie emocjonalne dotyczące zwłaszcza dłoni, stóp i twarzy. Pot ekrynowy jest roztworem soli zawierającym mocznik, kwas mlekowy, węglowodany, tłuszcze, związki mineralne (np. potas, wapń, magnez, żelazo). Jego skład zależy też od spożywanych pokarmów, warunków klimatycznych, czynników hormonalnych, chorób.
- Gruczoły apokrynowe - znajdują się pod pachami, w pachwinach, brodawkach sutkowych, organach płciowych (moszna, wzgórek łonowy, wargi sromowe) i na owłosionej skórze głowy. Nie biorą one udziału w termoregulacji, a ich aktywność rozpoczyna się dopiero w okresie pokwitania. Pot apokrynowy to lepka i gęsta biało-żółta wydzielina (zawiera białko i tłuszcze), którą organizm wytwarza przez cały czas, ale wydziela okresowo, np. pod wpływem hormonów płciowych czy emocji.
Wydzielanie potu potęguje zła dieta
U niektórych ludzi (żyjących w pośpiechu czy stresie, bardzo aktywnych) często występuje nadmierne wydzielanie potu (hyperhidrosis). Nasila je wysiłek fizyczny, wysoka temperatura powietrza, ból, niepokój, lęk oraz noszenie ubrania i obuwia ze sztucznych materiałów.
Nadmierne pocenie może być spowodowane zaburzeniami termoregulacji albo czynnikami emocjonalnymi. Pocenie występuje też podczas gorączki, np. u osób chorujących na gruźlicę czy malarię. Towarzyszy również zatruciom (np. alkoholem), występuje przy cukrzycy, nowotworach złośliwych. Obfite pocenie może towarzyszyć nadczynności tarczycy, otyłości, menopauzie.
Nadczynności gruczołów ekrynowych sprzyja niewłaściwa dieta, nadmierne picie, palenie tytoniu, zaburzenia hormonalne. Nadmierne pocenie to także jeden z objawów dojrzewania. Gdy ''szaleje'' burza hormonalna, u wielu młodych ludzi zwiększa się wrażliwość układu nerwowego (autonomicznego) odpowiedzialnego za wydzielanie potu.
Gdy wydzielanie potu ma podłoże psychiczne
- Dotyczy ono najczęściej dłoni (czasem pot spływa z nich kropelkami), twarzy, stóp, pach i pachwin, ale może obejmować skórę całego ciała. Pocenie o podłożu psychicznym pojawia się napadowo (pod wpływem bodźców emocjonalnych) lub utrzymuje się stale (ale latem daje się bardziej we znaki). Zwykle jego objawy słabną po 25. roku życia.
- Nadmierne pocenie asymetryczne jest związane z zaburzeniami w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego. Może pojawiać się w okolicach ciała, w których występuje inne schorzenie, np. w przebiegu zaburzeń jelitowych czy przy owrzodzeniach podudzi.
- Istnieje też pocenie smakowe, które występuje po zjedzeniu gorących lub pikantnych potraw. Kropelki potu pojawiają się wówczas obficie na nosie, czole oraz w okolicy warg. Przyczyną pocenia smakowego bywa też uszkodzenie układu nerwowego - wtedy zamiast gruczołów ślinowych podczas żucia pokarmu pobudzane są gruczoły potowe.
Dezodorant, antyperspirant i botoks na nadmierne pocenie
Dezodoranty nie hamują wydzielania potu, ale ograniczają rozwój rozkładających go bakterii - likwidują tym samym przyczynę nieprzyjemnego zapachu. Antyperspiranty natomiast zmniejszają wydzielanie potu. Zawierają związki chemiczne, które reagują z potem - tak powstaje substancja czopująca ujścia gruczołów potowych. W drogeriach jest duży wybór tego rodzaju preparatów - w spreju, sztyfcie, z kulką. Mogą być lekko perfumowane (wtedy zwykle zawierają alkohol) lub niemal bezzapachowe (bez alkoholu), które przeznaczone są zwłaszcza do skóry bardzo wrażliwej.
Jak walczyć ze śmierdzącym potem?
Każdy pachnie inaczej. Nasz zapach to mieszanina woni potu apokrynowego, ekrynowego i wydzieliny gruczołów łojowych. Wpływ na zapach ma także dieta, np. jedzenie cebuli. Jeżeli ktoś nie dba dostatecznie o higienę, łój, pot i naskórek stają się pożywką dla bakterii. Ciało zaczyna wtedy wydzielać nieprzyjemną woń - efekt maceracji naskórka, rozkładu bakterii lub grzybów. Nieprzyjemny zapach potu niweluje jedzenie tymianku, estragonu, mięty. W walce z przykrą wonią pomocne bywa też częste picie naparu z szałwii.
Liczba gruczołów ekrynowych
Średnia gęstość gruczołów na cm2 wynosi:
- 23 tygodniowy płód – 2970
- noworodek – 1560
- dziecko 11-18 miesięcy 500
- dorosły – 120
Rozmieszczenie gruczołów ekrynowych w poszczególnych miejscach w skórze nie jest jednakowe. Na ich zagęszczenie wpływ ma również płeć.
U kobiet :
- pachwiny - 118
- brzuch - 149
- podbrzusze - 101
- plecy - 92
U mężczyzn:
- pachwiny - 80
- brzuch - 149
- podbrzusze - 137
- plecy - 145
Pot mężczyzn ma pH ok. 5,6 i jest bardziej kwaśny niż kobiecy, który ma pH ok. 7.
Leczenie nadmiernego pocenia nie jest łatwe. W przypadku zaburzeń neurologicznych albo schorzeń ogólnoustrojowych leczy się chorobę podstawową. U wielu osób wystarczą jednak intensywne zabiegi higieniczne: codziennie co najmniej dwukrotne umycie całego ciała.
Profesjonalne zabiegi zmniejszające potliwość
Za zgodą lekarza można stosować preparaty z pokrzyku, np. Bellergot, Bellapan. W trudniejszych przypadkach lekarze zalecają leki hamujące czynność gruczołów potowych, np. zasypki oraz roztwory do miejscowego stosowania, które zawierają kwas borowy, zirkonium, formalinę i inne sole metali.
Niekiedy dokonuje się operacyjnego przecięcia nerwów zaopatrujących gruczoły potowe danej okolicy ciała (tzw. sympatektomia). Do zwalczania nadpotliwości stosuje się także botoks. Zabieg z użyciem botoksu może całkowicie zlikwidować potliwość. Polega na punktowym ostrzykiwaniu niewielką ilością botoksu fragmentów ciała o zwiększonej potliwości (dołów pachowych, dłoni i stóp). Botoks wstrzykuje się bardzo cienką igłą, dzięki czemu jest bezbolesny. Maksymalny efekt pojawia się po tygodniu i utrzymuje ok. 6 miesięcy.
Uciążliwe potówki
Potówki są najczęściej spotykanym schorzeniem gruczołów potowych. Potówki pojawiają się na skórze (a dokładniej pod warstwą rogową naskórka) w postaci bardzo licznych, drobnych pęcherzyków. Potówki tworzą się wskutek zatrzymania potu w przewodach potowych. U noworodków i niemowląt bardzo często występują potówki czerwone. Powstają, gdy na wilgotną skórę działa wysoka temperatura. To skutek zaniedbań higienicznych i zbyt ciepłego ubierania dziecka. Gęsto rozsiane, charakterystyczne czerwone grudki tworzą się na twarzy, karku, w pachwinach, pod pachami. Towarzyszy im uczucie pieczenia. Potówki czerwone nierzadko ulegają zakażeniom bakteryjnym. U osób dorosłych pojawiają się rzadko (zwykle podczas pobytu w klimacie tropikalnym).
Leczenie potówek polega przede wszystkim na kąpielach w wodzie z dodatkiem nadmanganianu potasu, tzw. wietrzeniu skóry i unikaniu przegrzewania. Miejscowo stosuje się papki z kwasem borowym i mentolem lub D-panthenol (łagodzą pieczenie), a w przypadku powikłań bakteryjnych aerozole z dodatkiem antybiotyku.Powikłaniem potówek mogą być np. ropnie, czyli bakteryjne zakażenia gruczołów apokrynowych. Tworzą się bolesne guzki, które z czasem pękają. W leczeniu stosuje się antybiotyki. Dodatkowo skórę smaruje się roztworami przeciwbakteryjnymi, stosuje się maści antybiotykowe i ichtiolową. W razie potrzeby schorzenie leczy się chirurgicznie, nacinając ropnie.
Pamiętaj, że trzeba dużo pić
W normalnych warunkach człowiek wydziela ok. 2,5 l potu na dobę. Podczas ciężkiej pracy przy wysokiej temperaturze otoczenia, może wypocić nawet 5 l. Żeby nie narazić się na odwodnienie organizmu, trzeba uzupełniać płyny. Dlatego latem musisz pić co najmniej 1,5-2 l płynów dziennie. Ważne, by były one bogate w sole mineralne, które występują w sokach i wodach mineralnych. Trzeba jeść też soczyste owoce i warzywa: cytrusy, jagody, melony, arbuzy lub ogórki. Jeśli utrata płynów nie jest uzupełniana, wyraźnie spada wydolność organizmu. A utrata 20 proc. wody grozi nawet śmiercią.
miesięcznik "Zdrowie"
Polecany artykuł: