Owłosiona skóra głowy – łupież, łojotokowe zapalenie skóry czy łuszczyca?

Łuszczący się naskórek głowy często stanowi znaczący problem nie tylko natury estetycznej, ale też zdrowotnej. Białe płatki skóry widoczne na włosach, jak i ubraniu powodują zakłopotanie, obniżają pewność siebie, w efekcie prowadząc do znaczącego dyskomfortu psychicznego. Czasami problem ten stanowi jednorazowy epizod, jednak gdy nawraca, albo pogarsza się oraz towarzyszy mu świąd, pieczenie, zaczerwienienie skóry, nie można go bagatelizować. Należy zdiagnozować, czy nie jest to jedna z przewlekłych dermatologicznych chorób – łupież, łojotokowe zapalenie skóry lub łuszczyca. Czym one się różnią?

Czym jest łupież?

Łupież to wzmożone łuszczenie się naskórka w rejonie skóry owłosionej głowy, ale też brody i brwi. Spowodowany jest zaburzeniem prawidłowego cyklu odnowy komórkowej naskórka. W przypadku zdrowej skóry złuszczanie się martwych komórek naskórka i odbudowa nowych komórek trwa 28 dni. W łupieżu proces ten ulega skróceniu. Nowo powstałe komórki mnożą się zbyt szybko oraz ulegają przedwczesnemu obumarciu w efekcie czego tworzą się płaty, łuski obumarłego naskórka formujące łupież.

Przyczyny i rodzaje łupieżu

Przyczyną łupieżu są zaburzenia w wydzielaniu sebum przez gruczoły łojowe (zbyt mała albo zbyt duża produkcja), rozwój drożdżaków z rodziny Malassezia, które naturalnie bytują na powierzchni skóry, jednak w obecności sebum namnażają się powodując stan zapalny i nadmierne łuszczenie skóry. Wyróżnia się dwa rodzaje łupieżu: łupież suchy i łupież tłusty.

Łupież suchy – rozwija się na suchej, wrażliwej skórze głowy. Nawet niewielkie ilości drożdżaków powodują stan zapalny. Inną przyczyną suchego łupieżu są źle dobrane kosmetyki do mycia, jak i stylizacji włosów oraz produkty do farbowania włosów. Płatki łupieżu suchego są niewielkich rozmiarów, koloru białego, po opadnięciu z głowy są widoczne na ubraniach.

Łupież tłusty – rozwija się na tłustej skórze głowy. Gromadzące się w dużych ilościach sebum sprzyja rozwojowi drożdżaków. W przypadku łupieżu tłustego powstające płaty martwego naskórka są większe i przyklejają się do włosów. Zwykle towarzyszy mu również intensywny świąd skóry.

Istnieje wiele czynników, które mogą wywołać i nasilać łupież. W szczególności jest to stres, niezbilansowana dieta, używki, zaburzenia hormonalne, osłabienie układu odpornościowego, zmęczenie, brak snu, brak higieny osobistej, błędy w pielęgnacji włosów (niedokładne spłukiwanie szamponów i odżywek, nadmiar produktów do stylizacji, gorące powietrze suszarki), częste noszenie nakryć głowy (kask, czapka).

Jak radzić sobie z łupieżem?

W łupieżu zwykle wystarczające jest stosowanie szamponu zawierającego aktywny składnik zwalczający namnażanie się drożdży oraz aktywny składnik keratolityczny eliminujący martwe komórki. Stosowany w fazie intensywnej kuracji, kilka razy w tygodniu, przeciwdziała i redukuje łupież. W fazie podtrzymującej jeden raz w tygodniu, na zmianę z szamponem codziennym lub łagodzącym, zapobiega nawrotom łupieżu. Dla pełnej skuteczności szamponu należy pozostawić pianę na skórze na kilka minut.

Ponadto należy unikać przesuszania, jak i przegrzewania skóry głowy. Stosowane szampony i odżywki dokładnie spłukiwać. Należy unikać nadmiaru lakieru i innych środków do stylizacji (prowokujących reakcję obronną skóry w postaci nadmiernej produkcji sebum, co sprzyjają rozwojowi drożdżaków).

Szczególnie istotne jest dbanie o higienę skóry głowy. Zbyt rzadkie mycie głowy sprzyja gromadzeniu sebum i martwego naskórka, a codzienne mycie łagodnymi szamponami pozwala usuwać na bieżąco nadmiar sebum, nie szkodząc jednocześnie naszym włosom. Na ograniczenie łupieżu wpływ ma również higiena stylu życia – odpowiednio zbilansowana dieta, właściwa ilość snu i odpoczynku.

Co zrobić gdy stosowanie szamponów nie daje zadowalających efektów?

W takim przypadku warto zwrócić się o poradę do lekarza lub farmaceuty. Łupież może być problemem samym w sobie, ale często jest też objawem towarzyszącym innej, podstawowej chorobie dermatologicznej wymagającej dobrania odpowiedniego leczenia.

Co to jest łojotokowe zapalenie skóry?

Łojotokowe zapalenie skóry to przewlekła choroba zapalna przebiegająca z okresami poprawy oraz intensywnego zaostrzenia objawów. Dotyczy 3-12% populacji i występuje u osób w każdym wieku, częściej u mężczyzn niż u kobiet.

Jakie są objawy łojotokowego zapalenia skóry?

Charakterystyczne dla łojotokowego zapalenia skóry będzie pojawianie się na skórze głowy objawów i zmian podobnych jak w przypadku łupieżu. Może to być drobnopłatkowe złuszczanie naskórka, poprzez rozległe zaczerwienienia skóry z żółtawymi i tłustymi łuskami, aż do grubych ściśle przylegających do skóry i otaczających łodygi włosów łusek. Często zmianom skórnym towarzyszy świąd, pieczenie skóry głowy o różnej intensywności.

Chorobie może towarzyszyć zaostrzone wypadanie włosów, które mija po ustąpieniu objawów. W sytuacjach szczególnych, gdy choroba jest nieleczona i trwa długo, może to doprowadzić do uszkodzenia mieszków włosowych oraz do wzbudzenia procesu łysienia bliznowaciejącego.

Poza skórą owłosioną głowy zmiany mogą być obecne w rejonie brwi, czoła, na powiekach, fałdach nosowo-policzkowych, brody, wargi górnej, w okolicy małżowin usznych, w przewodach słuchowych zewnętrznych, okolicy mostkowej i międzyłopatkowej. W tych lokalizacjach widoczne będą plamy rumieniowe, często pokryte żółtawą łuską

Jakie czynniki odgrywają rolę w powstaniu łojotokowego zapalenia skóry?

Łojotokowe zapalenie skóry ma związek z nadmierną aktywnością gruczołów łojowych, brakiem równowagi flory bakteryjnej skóry, nadmiarem grzybów z rodzaju Malassezia, zwiększoną populacji bakterii z populacji Staphylococcus spp. i zmniejszoną ilością Cutinebacterium acnes, w efekcie czego rozwija się reakcja zapalna, objawiająca się zaczerwienieniem i przyspieszonym cyklem odnowy naskórka, powodującą powstawanie drobnych białych lub żółtawych łusek na powierzchni skóry.

Czynnikami zaostrzającymi przebieg choroby są: niska temperatura otoczenia (zaostrzenia choroby pojawiają się jesienią i zimą), stres, infekcje, schorzenia neurologiczne (np. choroba Parkinsona, padaczka, depresja), alkohol, palenie tytoniu.

Jakie wygląda leczenie łojotokowego zapalenia skóry owłosionej głowy?

Najczęstszą i często wystarczającą opcją są szampony do pielęgnacji przeciwłupieżowej, zawierające w swoim składzie cyklopiroksolaminę, pirokton olaminy, oktopiroks, siarczek selenu.

Aby pozbyć się łusek, można zastosować dodatkowo preparaty keratolityczne zawierające w swoim składzie np. mocznik lub kwas salicylowy, kwas mlekowy.

Przy dużym stanie zapalnym lekarz zalecić leczenie miejscowymi glikokortykosteroidami. W sytuacjach szczególnego nasilenia objawów w leczeniu stosowane są leki przeciwgrzybicze.

Jak zapobiegać nawrotom objawów?

Świadomość czynników zaostrzających i obserwacja które z nich istotnie zaostrzają zmiany skórne, pozwala na szybką reakcję w razie nadchodzącego zaostrzenia. Zaleca się aby pozostawić jako profilaktykę, terapię podtrzymującą w postaci szamponu do pielęgnacji przeciwłupieżowej na jeden dzień w tygodniu.

Czym jest łuszczyca?

Łuszczyca jest przewlekłą i nawrotową chorobą zapalną, o podłożu immunologicznym. U około 30% osób na nią chorujących występuje w związku z uwarunkowaniem rodzinnym. Choroba ta dotyka równie często mężczyzn, jak i kobiety. Może pojawić się w każdym wieku, jednak obserwuje się dwa szczyty wiekowe zachorowań tj. pomiędzy 20 i 30 r.ż .oraz 50 i 60 r.ż. Podobnie jak w przypadku łupieżu czy łojotokowego zapalenia skóry w łuszczycy znacznie skraca się cykl odnowy komórkowej skóry, który w tym przypadku zamiast 28 trwa jedynie do 3-4 dni. Powoduje to znacznie nasiloną produkcję płatów, łusek obumarłego naskórka.

Jakie objawy łuszczycy na skórze owłosionej głowy?

Skóra owłosiona głowy jest jedną z najczęstszych lokalizacji zmian łuszczycowych. Często jest pierwszą lokalizacją w jakiej pojawiają się zmiany chorobowe. Zmiany skórne przyjmują postać grudek i blaszek barwy czerwonej pokrytych biało-srebrzystą łuską. Mogą być rozległe i przechodzić poza linię owłosienia na skórę czoła i karku. Towarzyszy im może świąd skóry oraz łysienie łuszczycowe.

Inne lokalizacje w których występuje łuszczyca, zwykle lokalizują się symetrycznie na łokciach i kolanach, w okolicy lędźwiowo-krzyżowej, na paznokciach.

Jakie czynniki mogą zapoczątkować lub nasilać proces chorobowy?

Łuszczyca może zostać wywołana lub nasilona przez wiele czynników jak: urazy, infekcje, niektóre grupy leków jak np. b-blokery, leki przeciwmalaryczne, NLPZ, lit. Rozwojowi tej choroby sprzyjać będą również dieta bogata w tłuszcze zwierzęce, otyłość, alkohol, palenie tytoniu, zaburzenia metaboliczne czy stres.

U chorych z łuszczycą częściej niż w populacji ogólnej obserwuje się występowanie otyłości, zespołu metabolicznego, chorób sercowo-naczyniowych. U 20-30 % osób chorych na łuszczycę może dojść do rozwinięcia łuszczycowego zapalenia stawów.

Jak wygląda leczenie łuszczycy?

Kluczowe jest leczenie zewnętrzne, farmakologiczne z zastosowaniem maści z pochodnymi witaminy D3, glikokortykosteroidami, cygnoliną, środkami keratolitycznymi czy retinoidami. Natomiast gdy objawy są zaawansowane lub zmiany skórne nie poprawiają się po leczeniu miejscowym wdrażane jest leczenie ogólne jak np. z zastosowaniem metotreksatu, acytretyny, cyklosporyny czy leków biologicznych.

Jak odróżnić łupież, łojotokowe zapalenie skóry i łuszczycę?

Jednoznaczne odróżnienie tych jednostek może sprawiać trudności. Co więcej, choroby te mogą ze sobą jednocześnie współwystępować. Aby postawić jednoznaczną diagnozę należy udać się do lekarza dermatologa, który będzie w stanie postawić właściwe rozpoznanie na podstawie wywiadu lekarskiego, obrazu klinicznego, jak i badania trichoskopowego. W szczególnie trudnych, niejednoznacznych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie biopsji, czyli wycinka ze skóry głowy, który następnie poddawany jest ocenie histopatologicznej.